Door Robbert Uittenbogaard

Ik zit hier in Artis met Ton Hilhorst, gezellig buiten, achter de coulissen. Waar zitten we ergens, Ton?
‘’We zitten naast de Oranjerie. Daar is een plekje waar het personeel eet en vertoeft wanneer het even kan.’’

Alvast hartelijk bedankt dat we een interview voor onze website mogen afnemen. Wij kennen elkaar al heel lang en wij werken al heel veel jaren samen. Ik heb eerst wat algemene vragen. Vertel eens wat over het bedrijf Artis?

‘’Wij bestaan al 180 jaar. Wij zijn een van de oudste dierentuinen van het vasteland van Europa. Londen is net iets ouder dan wij. Samen met Wenen zijn wij de oudste dierentuinen van het vasteland van Europa. Het park is in Engelse landschapsstijl. Zo’n 12 jaar geleden hebben we het park weer eens goed bekeken en onszelf de vraag gesteld: ‘Wat maakt Artis anders dan andere dierentuinen?’ Toen hebben we besloten de Engelse landschapsstijl aan te houden. We hebben veel monumenten, 700 bomen, meer dan 300 verschillende soorten. De oudste boom van Amsterdam staat hier. Eigenlijk wilden we toen dat elk eiland zijn eigen karakter zou behouden. Daar zitten ook wisselvakken in, waar we o.a. ook bollen in plaatsen. In de zomer zijn dat zomerplanten. Tegenwoordig is dat de eetbare tuin, dat zijn 35.000 planten met 180 verschillende soorten. Daar wordt elke dag uit geplukt en gebruikt als voeding voor de dieren. Er staan ook kolen en andere planten, zoals violen, die ook als voedsel kunnen dienen. De bollen kunnen natuurlijk niet allemaal gegeten worden, maar die leveren weer een extra bijdrage aan het insectenleven in Artis.”


Hoe lang ben je al werkzaam in Artis en in welke functie in het bijzonder?
“Ik werk hier al 25 jaar. In het begin slechts een aantal dagen in de week. Ik kwam uit Japan en zocht een baan zodat ik het ziekenfonds weer in kon. Dat is altijd het nadeel als je een paar jaar weg bent, want dan ben je niet verzekerd. Zo kwam ik in Artis terecht, maar ik zag het eigenlijk als bijbaantje. Dat is in 2001 veranderd, toen wilden ze een chef hier. De groenafdeling was destijds de tropische afdeling. We hadden een tropische kant en een tuinploeg. Op een gegeven moment ben ik van beide afdelingen de chef geworden. Het ontwerpen zit in mijn bloed. Ik ben van huis uit meesterbinder bloemsierkunst. Ik heb de kunstacademie gedaan. Ik ben eigenlijk helemaal geen tuinman. Maar goed, als je iets leuk vindt dan leer je het vanzelf.”
 
Dat is ook te zien. Je denkt altijd ‘out of the box’. Je probeert altijd naar vernieuwing in het park te streven, met nieuwe soorten en nieuwe ontwikkelingen. Dat zie je als je binnenkomt en door het park loopt. Het is een unieke beplanting en dat is bijzonder.
‘’Klopt helemaal, we zitten nu pas op 60% van het nieuwe plan 2030 en we gaan met de nieuwe directeur die laatste 40% van het masterplan, hoop ik, tot een einde brengen. We bepalen welke dierverblijven we in het park willen hebben; welke dieren blijven, welke dieren gaan. Het idee over een dierentuin is door de jaren heen helemaal veranderd. Met onze 1,4 miljoen bezoekers kunnen wij heel veel verhalen vertellen: over natuurbehoud, over biodiversiteit. In het begin werden de bollen ingezet als kleuraccent, om het park mooi te laten zijn. Maar die tijd zijn we allang voorbij. Daarom zijn we ook heel blij om met jullie te werken, want jullie werken ook samen met de Bijenvereniging en de Vlinderstichting. Jullie denken na over gif en over biologisch. Al dat soort dingen. Dat komt allemaal samen. Je kunt niet alles in één keer. Maar ik vind jullie een bedrijf dat bezig is zoals Artis ook bezig is.”



Wat maakt het werk zo bijzonder binnen Artis?
‘’Geen één dag is hetzelfde voor mij. Vroeger had ik nog wel eens plannen om de dag op een bepaalde manier in te richten, maar dat gebeurt gewoon niet. Waarschijnlijk heb ik vroeger krullen gehad, dus er drijven altijd nieuwe ideeën boven. Die samenleving van nu is zoekend: op het gebied van duurzaamheid, wat we met het water gaan doen, fossielvrij zijn in 2030. Daarnaast is het leven buiten onze eigen collectie belangrijk, zoals onkruiden, mussen, egels. Alles is belangrijk. Daar ben je heel erg mee bezig. Ook hoe we het watergebruik gaan aanpassen, hoe we het gaan zuiveren, hoe het regenwater gaan opvangen. Dat is ook het geval met de bollen. De bollen iedere keer verwisselen, tulpen niet meer op dezelfde plek laten bloeien. Zo gaat dat ook door. Dat is wat bedrijven doen, maar ook hoe we dat zelf gaan toepassen. We hebben geen chemische bestrijding in Artis, alles is biologisch. Ik wil niet zeggen dat ik tegen chemie ben. Als ik zelf een hele vervelende ziekte ga krijgen, dan neem ik het ook. Als het niet nodig is, dan komt er geen chemische bestrijding. Dan maar een ander soort.’’

Waar gaat jouw hart sneller van kloppen?
‘’We proberen elke plek in Artis iedere keer weer een nieuwe verrassing te laten zijn. Bij elke plek zou je weer een nieuw verhaal kunnen vertellen. Het verhaal zit in de planten. Maar hoe doen we dat educatief? Via rondleidingen kun je dat goed vertellen. Mensen die hier door het park lopen moeten kunnen zien dat er een dubbele laag zit. Dat is waar je mee begint. In het begin zeggen ze: ‘Aaah, wat mooi!’ Maar dan moeten ze nog een kleine les meekrijgen dat ze het thuis ook kunnen doen. Als je de wereld wilt veranderen, dan kan het. Met allemaal kleine dingen samen komt het goed!’’

Weet jij nog hoe we jaren geleden in contact zijn gekomen of is dat zelfs vóór jouw tijd geweest?
‘’Dat is zelfs nog vóór mijn tijd. Toen hadden we nog niet zoveel bollen. Maar toen leverden jullie ook de bollen. Ik ben eigenlijk bloemist van huis uit en ik vond die combinaties maken heel erg leuk. Jullie hadden een groot assortiment. In het begin had het meer een versierende werking. Op een gegeven moment werd Artis 175 jaar en toen hebben jullie een Artis-tulp kunnen leveren. Nu gaan we veel verder. Jullie zijn nu een van de hofleveranciers. Eén keer per jaar komen we samen en kijken we hoe we het bedrijf nog duurzamer kunnen maken. Wij leren wat van jullie en jullie leren wat van ons en van de collega’s. Dit jaar gaan we het hebben over de Nederlandse biodiversiteit. Hoe dat ingevuld gaat worden.’’


Het is uniek dat je met je toeleveranciers meetings organiseert. En dat je van elkaar leert over duurzaamheidsaspecten en bespreekt wat de markt vraagt. We kijken wat we als bedrijf al doen en wat we nog meer kunnen doen. Dat heeft zeker meerwaarde voor ons en dat ervaren wij als zeer positief.
‘’Wij denken precies hetzelfde. Als jullie een heel stug bedrijf zouden zijn dat niet meegaat in deze tijd, dan zou de samenwerking denk ik niet blijven doorgaan. Maar goed, dat zijn jullie niet. Daarom vinden wij het ook heel prettig en willen we onze naam graag aan jullie verbinden.’’

Wat hebben jullie samen met JUB Holland gedaan?
‘’We hebben besprekingen gehad over jullie producten en wat wij daarmee kunnen doen. Wij vinden biodiversiteit belangrijk en jullie ook. Daar kun je dan combinaties in vinden.’’

Voor de winkel hebben we tassen en verpakkingen ontwikkeld. Het is leuk om dat wat we in de tuin doen door te vertalen naar de consumentenverpakkingen. Het is zo leuk dat we dat samen gedaan hebben.
‘’Dat is een ontwikkeling die niet stilstaat, daar gaan we steeds verder mee. Daar gaan we straks nog over praten, toch?!’’

Hoe heb je al die ontwikkelingen, zoals Artis tulpverpakkingen, de afgelopen jaren ervaren?
‘’Met  heel veel bedrijven ga je niet rond de tafel zitten om te kijken hoe we verder in de toekomst gaan. Ik heb het als heel goed ervaren om juist te gaan kijken hoe we dat allemaal gaan doen.  Dat kan allemaal niet in één jaar. Maar door de jaren heen zijn er heel veel slagen gemaakt. Ik ben gegroeid, jullie zijn gegroeid en samen kunnen we denk ik tot een heel goed product komen.’’

Wat is het waard geweest?
‘’Het valt denk ik niet mee voor grote bedrijven om ook klein te denken, wat uiteindelijk weer heel groot is om te denken. Dat vind ik erg prettig aan jullie. Jullie, als heel groot bedrijf, nemen de kleine waarde mee en kunnen die vertalen naar groot. Dat vind ik een grote waarde.’’

Welk belangrijk doel heb je met onze samenwerking bereikt?
‘’Of ik het zelf bereikt heb, dat weet ik niet. Jullie zijn samenwerkingen aangegaan met de Bijenvereniging en gemeentes. Jullie laten mensen nadenken over het product. Dan is prijs misschien niet meer het belangrijkste, maar dan wordt het verhaal uiteindelijk belangrijker dan de prijs.’’

Zijn er nog andere resultaten en effecten door onze samenwerking bereikt?
‘’De Artiswinkel was bijvoorbeeld eigenlijk meer op dieren gericht, maar gaat nu toch ook dingen verkopen die met planten te maken hebben. Dat zijn o.a. bollen, maar dat kunnen ook mengsels zijn. Zelfs de winkel kun je er dus mooi bij betrekken.’’

Hoe is Artis in bloei ontstaan?
‘’Ongeveer 6 jaar terug is Artis in bloei ontstaan, toen we 175 jaar bestonden. Toen was de tuin misschien net 40% omgezet. Het idee bestond, omdat wij jarig waren, dat wij een cadeautje wilden geven aan het publiek. Normaal nemen mensen een bloemetje voor ons mee, maar wij gaven dit keer een bloemetje aan hen. De mensen vonden het ongelofelijk mooi dat wij zoveel aandacht besteed hebben aan de bloemen, daarom is het nooit meer weggegaan.’’

Wat heeft dat specifiek voor jou betekend?
‘’Vroeger werkten we natuurlijk veel meer met kleine budgetten.  Je moest veel harder vechten om je planten en bloemen te kunnen neerzetten. Nu zijn we naast de dieren op hetzelfde level gekomen. Mensen komen niet enkel meer voor de dieren, maar ook voor het park. Je ziet mensen niet meer rennen van het ene dierenverblijf naar het andere. Maar ze genieten nu ook. En gaan een boekje lezen of komen op zomeravonden gezellig picknicken. Het geeft rust en er is veel meer in balans.’’

Dan zie je wat groen doet, wat het effect is.
‘’Precies. Nu zie je ook dat zo’n investering heel erg belangrijk is. Het is wat mensen in huiskamers ook doen. Ze gaan op een gegeven moment inrichten en soms klopt het niet. Je ziet het ook wel met een verbouwing die je op tv ziet. Wat extra planten erbij en al dat soort dingen en in één keer wordt het gezellig. Dat is eigenlijk wat hier ook gebeurt.’’

Terwijl groen een relatief kleine uitgave is t.o.v. het grote geheel.
‘’Precies. Als er nu een nieuw ontwerp is, dan worden er snel planten bijgehaald om te kijken hoe het mooi gemaakt kan worden. Vroeger was de aankleding gewoon het bloempotje in de vensterbank, maar tegenwoordig is het een belangrijk onderdeel van het grote geheel. Groen wordt belangrijk.’’

Wat vind je het meest bijzondere dat je hebt ervaren met onze samenwerking?
‘’De gesprekken die je onderling hebt en de groei die jullie zelf hebben doorgemaakt met het duurzaam denken. Dat blijft voor mij het belangrijkste.’’

Hoe zou je de branche waarin je opereert in het kort omschrijven?
‘’Vroeger toen ik hier begon werkte ik in een dierentuin. Dat is het niet meer. Het is geen dierentuin, het is veel méér dan een dierentuin. Ik zie het nut van de dierentuin als een heel groot goed, zeker qua educatie. We kunnen denk ik mensen het goede stapje laten zetten. Helaas is het nodig. We hebben heel veel dieren die al bijna zijn uitgestorven in het wild, sommige zijn zelfs al uitgestorven in het wild. Sommige dieren kunnen we terugzetten in de natuur. Dat willen we niet alleen met dieren, dat zouden we ook graag met planten willen. We zijn nu bezig om te kijken of we een paar stukjes natuurgebied kunnen herstellen. Of we daar eventueel vlinders voor kunnen kweken, amfibieën, misschien vogels, maar ook planten. Je hoeft niet alles zelf te doen. Er zijn heel veel mensen en stichtingen die daar al heel ver mee zijn. Die probeer je samen te brengen om uiteindelijk tot een groter geheel te komen. En dat graag in de buurt van Amsterdam. Dus daar gaan we nu heen.’’



Hoe zie je de ontwikkelingen voor je?
‘’Ik denk dat we de laatste jaren het wiel hebben laten rollen en dat stopt niet meer. Ik hoop dat we al die dingen waar we nu mee bezig zijn uiteindelijk goed kunnen samen brengen en dat het tot een groot geheel komt.’’

Welke grote veranderingen zie je in de toekomst komen? Wat zijn de trends? Wat zie je gebeuren in de markt?
‘’Biodiversiteit en schoonheid samenbrengen. Die weg zijn we al ingeslagen, maar ik denk dat dat steeds belangrijker wordt. Ik denk voor gemeentes, maar ook voor privépersonen. De besteende tuinen gaan er vaker meer uit. Eten en planten worden belangrijk, maar ook zeker de insecten en vogels zijn superbelangrijk.’’

Het educatieve aspect, wat voor ons als bedrijf zo belangrijk is, geven jullie de mensen ook mee. Groen is belangrijk is, biodiversiteit, planten in je tuin en op het balkon. In de hele stad of waar je ook vandaan komt: tegels er uit en planten er in!
‘’Bollen zijn daarom een supermooi product, omdat heel vroeg in het voorjaar de eerste bloemetjes komen en de eerste bijtjes en bestuivende insecten er op zitten. Dan zie je hoe belangrijk dat is.’’

Hoe gaat Artis inspelen op de grote veranderingen die komen gaan?
‘’In Artis kunnen we heel veel disciplines laten zien. We hebben Micropia, dat is het kleine leven. Maar ook wat er in en op ons lichaam, wat er in de grond, in de lucht en in planten allemaal gebeurt, kunnen we laten zien. Hoe belangrijk dat kleine leven eigenlijk is. We hebben ook een planetarium. Daar kunnen we van bovenaf laten zien hoe de natuur verandert. Met kleine dingen kunnen laten zien dat je het misschien kunt laten stoppen of veranderen. We hebben onze dieren, die leven natuurlijk samen met planten. Niks staat meer op zichzelf en alles komt samen. Met zoveel bezoekers moeten we kijken hoe we dat educatief kunnen laten zien. Je komt hier om te genieten, maar een kleine extra boodschap zit er zeker in.’’

Jullie werken ook met scholen. Hebben jullie directe banden met opleidingscentra, zoals tuinbouwscholen?
‘’Bij ons komen mensen stage lopen, dat zijn studenten van LBO, MBO en HBO. Er worden onderzoeken gedaan. Naar eetgedrag, maar ook naar planten. Binnenkort komt er bijvoorbeeld een perk met kattenkruid. Wat doen planten? Als de kat op kattenkruid zit, dan is er iets gaande. Zo komen er nog veel meer activiteiten. We hebben een medicinale tuin. We werken nu samen met dierenartsen. Er wordt onderzocht of we de rauwe producten kunnen inzetten i.p.v. alleen medicijnen. We hebben een theepluktuin met 44 soorten kruiden met allemaal verschillende smaken.’’

Wat zijn de 3 speerpunten waar we in jouw ogen allemaal mee bezig zouden moeten gaan?
‘’In de eerste plaats zijn planten ook om van te genieten. Je kunt een dubbele bloem kiezen of een bloem met een hartje waar de nectar voor de bij in zit. Maak je een keuze, kies er dan ook voor dat die ander ervan kan genieten. Als je in de zomer planten kiest, neem er dan een paar eetbare bij. Je kunt ook een saffraankrokusje nemen, dan heb je je eigen saffraan. Zo kun je overal naar zoeken. Planten bieden heel veel. Je kunt ervan genieten, maar het is nog méér dan genieten.’’

Ik werk ook veel met gemeentes en overheid. Als je die verhalen vertelt, dan wetFen de meesten het niet. Er is niet alleen een grote rol weggelegd voor ons, maar voor iedereen.
‘’Inderdaad, ook voor bedrijven. Als je een stukje erbij zet: ‘Als je mag kiezen voor mooi, maar de insecten of vogels hebben er ook wat aan.’ Dan heb je toch dubbele winst?!’’

Zijn er nog andere punten?
‘’Jullie maken mooie producten. Jullie hebben heel veel soorten bollen die elk jaar weer terugkomen. Dat is onze Nederlandse zuinigheid, maar dat is ook duurzaamheid. Kies ook dat soort producten. Je kunt er ook een paar kiezen die gekweekt zijn en daardoor prachtig zijn. Dat mag ook best wel. Je neemt ook wel eens een lekker taartje, toch?!’’